چت‌بات‌های بومی در ایران: فرصت‌ها و مسیرهای رشد

مقدمه

چت‌بات‌ها امروزه نقش مهمی در پشتیبانی مشتریان، تجارت الکترونیک، خدمات بانکی و آموزشی دارند. چت‌بات‌های جهانی مانند ChatGPT، Google Bard و Claude با استفاده از مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی، مکالمات طبیعی و هوشمندی ارائه می‌دهند.

در ایران نیز چت‌بات‌های بومی در حال پیشرفت هستند اما همچنان با چالش‌هایی مواجه‌اند. در این مقاله به بررسی وضعیت فعلی، فرصت‌های رشد، چالش‌ها و مسیرهای بهبود چت‌بات‌های بومی ایران می‌پردازیم.

۱. وضعیت فعلی چت‌بات‌های بومی ایران

چند سال اخیر شاهد توسعه چت‌بات‌های ایرانی در حوزه‌های مختلف بوده‌ایم. برخی از نمونه‌های فعال عبارتند از:

چت‌بات‌های پشتیبانی مشتریان:

• “دیجی‌کالا اسمارت” برای پاسخ به سوالات کاربران و رهگیری سفارشات
• “روبیکا بات” برای پشتیبانی کاربران این پیام‌رسان داخلی

خدمات بانکی:

• چت‌بات “بله” بانک ملی ایران که در پیام‌رسان بله برای ارائه خدمات بانکی استفاده می‌شود
• “چت‌بات بانک ملت” برای استعلام وضعیت حساب و خدمات پرداخت

برای کسب اطّلاعات در این زمینه به لینک  /https://chaata.cloud/banks-financial-institutions مراجعه کنید.

چت‌بات‌های عمومی و سرگرمی:

• “بات هوش مصنوعی پیام‌رسان‌های داخلی” که در روبیکا و بله برای گفت‌وگوی عمومی و سرگرمی فعالیت می‌کنند

با وجود این تلاش‌ها، چت‌بات‌های ایرانی همچنان درک ضعیفی از زبان محاوره‌ای فارسی دارند و نمی‌توانند مکالمات پیچیده و چندمرحله‌ای را مدیریت کنند.

۲. فرصت‌های رشد چت‌بات‌های بومی ایران

• با توجه به رشد تقاضا برای هوش مصنوعی، چت‌بات‌های ایرانی فرصت‌های زیادی برای پیشرفت دارند. برخی از این فرصت‌ها عبارتند از:

۱. افزایش تقاضا برای اتوماسیون خدمات مشتریان

• کسب‌وکارهای ایرانی به دنبال کاهش هزینه‌های پشتیبانی هستند. چت‌بات‌هایی مانند “دیجی‌کالا اسمارت” و “بانک ملی بات” نشان داده‌اند که می‌توانند بخشی از این بار را کاهش دهند. اگر چت‌بات‌ها توانایی درک سوالات پیچیده را بهبود دهند، می‌توانند بخش بیشتری از پشتیبانی مشتریان را خودکار کنند و در نتیجه هزینه‌های شرکت‌ها کاهش یابد.

۲. بهبود پردازش زبان فارسی

• مدل‌های جدید مانند BERT فارسی و مدل‌های مبتنی بر Transformer باعث بهبود درک زبان فارسی شده‌اند. چت‌بات‌هایی که از این مدل‌ها استفاده کنند، می‌توانند پاسخ‌های طبیعی‌تر و دقیق‌تری ارائه دهند.

نمونه موفق: برخی استارتاپ‌ها مانند “ویرا بات” تلاش می‌کنند مدل‌های هوشمندتری برای تحلیل زبان فارسی توسعه دهند.

۳. توسعه سرویس‌های ابری داخلی

• شرکت‌هایی مانند ابر آروان و آسیاتک زیرساخت‌های ابری مناسبی برای پردازش چت‌بات‌ها ارائه می‌دهند. اگر چت‌بات‌ها از این سرورها و پردازش‌های ابری داخلی استفاده کنند، هزینه‌های نگهداری کاهش می‌یابد و نیاز به سرویس‌های خارجی کمتر می‌شود.

۴. یکپارچگی با پیام‌رسان‌های داخلی

• چت‌بات‌هایی مانند “بانک ملت بات” در پیام‌رسان‌های داخلی مثل “بله” و “روبیکا” فعالیت می‌کنند. یکپارچگی بیشتر با این پلتفرم‌ها می‌تواند باعث گسترش کاربران چت‌بات‌ها و افزایش قابلیت‌های آن‌ها شود.

۳. چالش‌ها و موانع پیش‌رو چت‌بات‌ها

با وجود فرصت‌های ذکرشده، چت‌بات‌های ایرانی همچنان با موانع بزرگی روبه‌رو هستند.

۱. کمبود داده‌های باکیفیت برای آموزش مدل‌ها

• یکی از مشکلات اصلی، نبود داده‌های گفتاری و متنی فارسی باکیفیت بالا برای آموزش مدل‌های چت‌بات است.

نمونه چالش: در حالی که ChatGPT با میلیاردها جمله آموزش دیده است، چت‌بات‌های ایرانی داده‌های محدودی دارند که دقت آن‌ها را کاهش می‌دهد.

۲. محدودیت در توان پردازشی

• مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی مانند GPT-4 نیاز به پردازش‌های سنگین دارند. اما در ایران به دلیل تحریم‌ها و کمبود سخت‌افزارهای پیشرفته، این پردازش‌ها دشوار است.

نمونه چالش: بسیاری از چت‌بات‌های ایرانی به مدل‌های کوچک‌تر و با توان پردازشی کمتر محدود هستند که روی پاسخگویی ضعیف‌تر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

۳. نبود سرمایه‌گذاری کافی

• کسب‌وکارهای ایرانی سرمایه‌گذاری کمی در توسعه چت‌بات‌های پیشرفته انجام داده‌اند. در حالی که شرکت‌های بزرگ جهانی مانند OpenAI و Google میلیاردها دلار صرف تحقیق و توسعه می‌کنند.

نمونه چالش: نبود سرمایه کافی باعث شده است که چت‌بات‌های ایرانی بیشتر روی وظایف ساده مانند پاسخگویی به سوالات متداول متمرکز باشند.

۴. مسیرهای رشد چت‌بات‌های ایرانی

برای اینکه چت‌بات‌های بومی پیشرفته‌تر شوند، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:

۱. توسعه مدل‌های پردازش زبان فارسی

• اقدام پیشنهادی: ایجاد مدل‌های GPT و BERT فارسی بومی که مخصوص پردازش زبان محاوره‌ای فارسی طراحی شده‌اند.

۲. ایجاد پایگاه‌های داده‌ای بومی برای آموزش مدل‌ها

• اقدام پیشنهادی: جمع‌آوری و انتشار مجموعه داده‌های بزرگ متنی و گفتاری فارسی برای بهبود هوش مصنوعی چت‌بات‌ها.

۳. استفاده از سخت‌افزارهای بومی و کاهش وابستگی به زیرساخت‌های خارجی

• اقدام پیشنهادی: گسترش دیتاسنترهای داخلی برای پردازش مدل‌های پیشرفته و کاهش وابستگی به سرویس‌های خارجی.

۴. گسترش کاربردهای چت‌بات‌ها در صنایع مختلف

اقدامات پیشنهادی:

1. استفاده از چت‌بات‌ها در آموزش آنلاین (چت‌بات‌های معلم مجازی)
2. توسعه چت‌بات‌های مشاور برای پزشکی، حقوقی و مالی
3. ادغام چت‌بات‌ها در سازمان‌ها و خدمات دولتی برای کاهش مراجعات حضوری

نتیجه‌گیری

چت‌بات‌های ایرانی با وجود چالش‌های فنی و زیرساختی، پتانسیل بالایی برای رشد دارند. سرمایه‌گذاری در مدل‌های پردازش زبان فارسی، زیرساخت‌های پردازشی و توسعه داده‌های آموزشی می‌تواند کیفیت آن‌ها را بهبود دهد.

در صورتی که کسب‌وکارهای ایرانی و دولت حمایت بیشتری از چت‌بات‌های بومی داشته باشند، این فناوری می‌تواند به سطح جهانی نزدیک شود و جایگزین مناسبی برای چت‌بات‌های خارجی باشد.